Kadıköy, İstanbul’un Anadolu yakasında kültürel çeşitliliği ve özgür ruhuyla bilinen bir semt. Bu renkli semt; müzisyenlerden ressamlara, sokak sanatçılarından performans sanatçılarına kadar pek çok farklı kimliğe ev sahipliği yapıyor. Bu çeşitliliğin içinde, kendi hikâyeleriyle toplumsal normları dönüştüren ve “mahalle” sınırlarının ötesine geçmeyi başaran bir topluluk daha var: Kadıköy travestileri.
Toplumsal Algıları Kırmak
Uzun yıllar boyunca “travesti” kelimesi, önyargılar ve yanlış anlaşılmalarla birlikte anıldı. Ancak Kadıköy’de, bu tabuların en azından bir kısmının yıkıldığını görmek mümkün. Genç kuşağın daha açık fikirli oluşu, semtin alternatif kültürleri kucaklama eğilimi ve sanatın dönüştürücü etkisi, travesti bireylerin hayatında pozitif bir alan yaratıyor. Yine de önyargılardan ve günlük hayatta karşılaşılan zorluklardan tamamen uzak olduklarını söylemek mümkün değil.
Gündelik Yaşam ve Görünürlük
Kadıköy travestileri, gündelik hayatta var olmanın yanı sıra, gece hayatında da önemli bir yere sahip. Barlar, kulüpler ve performans mekânlarında düzenlenen drag şovlar veya özel etkinlikler, bu topluluğun kendini sanat yoluyla ifade etmesine olanak tanıyor. Ancak sahne ışıkları altındaki ışıltılı anların ötesinde, onlar da diğer herkes gibi sabah işine giden, market alışverişi yapan, otobüse binen sıradan insanlar.
Bu görünürlük meselesi oldukça önemli. Toplumsal kabul ve saygı, çoğu zaman sadece sahnedeki yeteneğinize veya kostümünüze bağlı olmuyor. Gerçek anlamda var olabilmek; komşuyla selamlaşmaktan pazarda alışveriş yapmaya, bankada işlem yapmaktan kamu kurumlarında işlem gerçekleştirmeye kadar hayatın her alanında, sıradan ve insani bir bakış açısıyla yaklaşılmasını gerektiriyor.
Dayanışma Kültürü ve Ağlar
Kadıköy travestileri arasında güçlü bir dayanışma kültürü olduğunu söylemek mümkün. Özellikle semtin merkezinde veya çevre mahallelerinde yaşayanlar, birbirlerine hem duygusal hem de pratik konularda destek oluyorlar. Bu destek; barınma, sağlık, hukuki süreçler veya sosyal etkinlikler gibi pek çok alanda kendini gösteriyor.
Aynı zamanda, çeşitli sivil toplum kuruluşları ve LGBTİ+ oluşumları da bu topluluğa destek sağlıyor. Kadıköy’ün genel olarak protest kültürüne açık yapısı, bu tür sivil toplum faaliyetlerinin ses getirmesine olanak tanıyor. Gösteriler, söyleşiler, atölye çalışmaları ve konserler, travesti bireylerin seslerini duyurabilecekleri bir platform sunuyor.
Sanatın Dönüştürücü Gücü
Kadıköy’ün belki de en belirgin özelliği, sanatla iç içe geçmiş olması. Duvarları süsleyen graffitilerden sokak müzisyenlerine, kitabevlerinden butik galerilere kadar birçok mekân, farklı bakış açılarını buluşturuyor. Travesti bireyler de bu ekosistemin içinde kendilerini ifade etme fırsatı buluyor.
Drag performansları: Sahnede kostüm, makyaj ve müzik eşliğinde yapılan bu şovlar, izleyiciyi hem eğlendiriyor hem de kimlik ve ifade özgürlüğü konularında düşündürüyor.
Tiyatro ve performans sanatı: Kimlik kavramının sorgulandığı bağımsız tiyatro oyunları, seyirciyi stereotipleri yıkmaya davet ediyor.
Sosyal medya içerikleri: Sosyal medya hesaplarında paylaşılan videolar, vloglar veya günlük hayata dair hikâyeler, travesti bireylerin deneyimlerini çok daha geniş kitlelere ulaştırıyor.
Geleceğe Dönük Umutlar
Elbette tüm bu renkli ve özgürlükçü atmosfere rağmen, Kadıköy travestileri de her gün ayrımcılıkla mücadele etmek zorunda kalıyor. Barınma hakkı, istihdam, sağlık hizmetlerinden yararlanma, hukuki süreçlerde karşılaşılan engeller gibi konular hâlâ çözüm bekleyen sorunlar arasında yer alıyor. Yine de yaşadıkları mahallenin ötesine geçerek, farklı mahallelerdeki insanlara ve hatta farklı şehirlere ilham verdiklerini söylemek mümkün.
Her geçen gün daha fazla travesti birey, eğitim hayatında ve iş dünyasında kendini göstermeye başlıyor. Bu görünürlük artışı, uzun vadede toplumun geneline yayılacak bir kabulün habercisi olabilir. Özellikle dijital platformların ve sosyal medyanın gücü, bu değişimin hızlanmasına katkı sağlıyor.
Mahallenin ötesine geçen hikâyeler, tam da burada başlıyor. Kadıköy travestileri, sadece kendi kimliklerini var etmekle kalmıyor; aynı zamanda farklılıkların güzelliğini ve insan olmanın ortak paydasını hatırlatıyor. Bu topluluk, hem kendi içinde sürdürdüğü dayanışmayla hem de sahnede veya sokakta sergilediği varoluş mücadelesiyle, toplumsal algıları dönüştürmeye devam ediyor.
Belki de en büyük dilek, “ötekileştirme” kavramının yerine “bir arada yaşama” bilincini koymak. Kadıköy sokaklarında yürürken, birbirimize selam verip hayatlarımızı paylaştığımızda, aslında mahalle dediğimiz sınırların çok daha ötesine uzanabileceğimizi görebiliriz.
Kadıköy Sokaklarında Bir Travestiyle Sohbet
Bu yazıyı hazırlarken, Selen adını kullanmayı tercih eden bir travesti performans sanatçısıyla kısa bir röportaj gerçekleştirdik. Kadıköy’de yaşayan ve düzenli olarak çeşitli mekânlarda sahne alan Selen, hem semtin ruhunu hem de gündelik hayatta karşılaştığı durumları içtenlikle paylaştı.
Soru 1: Kadıköy’de yaşıyor olmak senin için ne ifade ediyor?
Sefoş: “Öncelikle Kadıköy, her açıdan özgür hissettiğim bir yer. Sokaklara çıktığımda, insanlar kıyafetimle veya makyajımla beni yargılamaktan ziyade merakla bakıyorlar. Elbette bazen rahatsız edici bakışlar da olabiliyor ama genel olarak burada kendimi daha rahat ve güvende hissediyorum.”
Soru 2: Gündelik hayatta ne gibi zorluklarla karşılaşıyorsun?
Barbi Selen: “En büyük zorluk her zaman çevre baskısı veya taciz değil, bazen resmi kurumlarda ismim, kimliğim veya dış görünüşüm yüzünden uğradığım ayrımcılık oluyor. Basit bir bankacılık işlemi bile karışıklık çıkarabiliyor. İnsanların gözlerinde gördüğüm o ‘yabancı’ bakışı hâlâ hissediyorum. Ama Kadıköy gibi yerlerde sosyal destek ağları daha geniş; arkadaşlarım, komşularım da bana çok yardımcı oluyor.”
Soru 3: Performans sanatlarıyla ilgileniyor olmanın senin kimliğine etkisi nedir?
Selen: “Sahne benim için özgürleşme alanı. Drag gösterileri yapıyorum, ayrıca stand-up tarzı performanslarla da uğraşıyorum. İnsanların beni alkışlaması sadece bir eğlence aktivitesi değil; kendimi ifade etmemi onayladıklarını, beni ben olarak sevdiklerini gösteriyor. Bu, toplumsal kabul açısından çok önemli.”
Soru 4: Geleceğe dair umudun nedir?
Selen: “Umarım daha fazla travesti veya trans birey, kendini göstermeye ve hayallerinin peşinden gitmeye cesaret eder. Günlük hayatta yaşadığımız zorluklar, toplumdaki bazı yargıların hala çok köklü olduğunun göstergesi. Ama Kadıköy gibi semtlerin açtığı alanlar büyüdükçe, daha kapsayıcı bir gelecek kurabileceğimize inanıyorum.”